Oι Παναγίες των Ελλήνων και ο Θρησκευτικός τουρισμός

Κορυφώνονται το Δεκαπενταύγουστο οι θρησκευτικές εκδηλώσεις των Ορθοδόξων που ήδη από 1ης Αυγούστου τιμούν τη μητέρα του Χριστού, την Παναγία. Για τους Ορθόδοξους χριστιανούς ο Δεκαπενταύγουστος αποτελεί το «Πάσχα του καλοκαιριού». Η Κοίμηση της Θεοτόκου αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της χριστιανοσύνης και στην Ελλάδα γιορτάζεται απ’ άκρου εις άκρο με ιδιαίτερη λαμπρότητα και ευλάβεια.
Η Γιορτή της Παναγίας αποτελεί παράλληλα ένα πολύ θετικό παράδειγμα ευκαιρία ανάπτυξης του θρησκευτικού τουρισμού στη χώρα μας. Αφορμή οι εκατοντάδες «Παναγίες» που γιορτάζουν σε όλη την Ελλάδα.
Χιλιάδες πιστών με την ψυχή γεμάτη ελπίδα και κατάνυξη προστρέχουν στα αμέτρητα προσκυνήματα, όπου λιτανεύονται οι θαυματουργές εικόνες της Παναγίας. Ενδεικτικά ακολουθούν στη συνέχεια ορισμένες από τις «Παναγίες των Ελλήνων» καθώς και κάποιες προτάσεις του κ. Γρηγόρη Τάσιου, μέλος της Δ.Ε. του Ξ.Ε.Ε. και Πρόεδρο της Ένωσης Ξενοδοχείων Χαλκιδικής για την ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού:
- Παναγία της Τήνου: Η Τήνος θεωρείται η πρωτεύουσα του Θρησκευτικού Τουρισμού στην Ελλάδα. Ο ιερός ναός της Παναγίας της Τήνου, γνωστός επίσης και ως Παναγία Ευαγγελίστρια, συνιστά έναν από τους σημαντικότερους τόπους ιερού προσκυνήματος στη χώρα αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Η εύρεση της Ιερής Εικόνας της Παναγίας που φυλάσσεται στον ναό συνέπεσε χρονικά με την εγκαθίδρυση του νεότερου ελληνικού κράτους. Κατά τη διάρκεια των αιώνων, η Ιερή Εικόνα συνδέθηκε με συγκλονιστικές αναφορές για πολυάριθμα θαύματα που λάμβαναν χώρα. Έτσι, η θαυματουργή αυτή εικόνα αποτέλεσε ένδειξη της λυτρωτικής παρέμβασης της Θεοτόκου και επιβεβαίωση της ύπαρξής της επί της Γης. Η πίστη χιλιάδων ανθρώπων στη θαυματουργή εικόνα της Μεγαλόχαρης, από το 1880 που κτίστηκε το μοναστηριακής μορφής συγκρότημα, το έχει καταστήσει από τα σημαντικότερα προσκυνήματα στην Ελλάδα. Γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο.
- Παναγία Εκατονταπυλιανή, Παροικιά Πάρου: Το δημοφιλέστερο αξιοθέατο της Πάρου για τους ορθόδοξους χριστιανούς και ένα από τα σημαντικότερα παλαιοχριστιανικά μνημεία της Ελλάδας. Είναι ένα σύμπλεγμα παλαιοχριστιανικών ναών, στο οποίο περιλαμβάνεται το περίφημο βαπτιστήριο και παρεκκλήσια, που κτίστηκαν σε νεότερους χρόνους. Φιλοξενεί Βυζαντινό Μουσείο. Γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο.
- Παναγία Χοζοβιώτισσα, Αμοργός: Κτισμένη σε κάθετους βράχους, αντικρίζει το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου. Έχει ύψος 40μ. και πλάτος μόλις 5μ.! Η ίδρυσή της συνδέεται με τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Κτήτορας ήταν ο Αλέξιος Α' Κομνηνός. Το μουσείο της φιλοξενεί σπουδαία ιερά κειμήλια. Γιορτάζει στα Εισόδια της Θεοτόκου, στις 21 Νοεμβρίου
- Παναγία Σουμελά, Βέρμιο: Η Μονή Σουμελά, το ορθόδοξο χριστιανικό μοναστήρι στην Τραπεζούντα του Πόντου ήταν σύμβολο της ορθοδοξίας για 16 αιώνες. Μετά την καταστροφή της, η εικόνα της Παναγίας μεταφέρθηκε στη Νέα Παναγία Σουμελά, στις σκεπασμένες με οξιές και βελανιδιές πλαγιές του Βερμίου.
-Παναγία στο Μικρόκαστρο Κοζάνης: Ιδιαίτερος είναι ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου στο ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας στο Μικρόκαστρο, του δήμου Βοΐου.
-Κεφαλονιά: Παναγία η «Οφιούσα»: Στη νότια Κεφαλονιά, κοντά στο χωριό Μαρκόπουλο, βρίσκεται ο ναός της Κοιμήσεως. Εκεί από τη γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα (6 Αυγούστου) εμφανίζονται μέσα κι έξω από τον ναό μικρά φίδια. Είναι τα λεγόμενα «φίδια της Παναγίας».
-Παναγία Αγιασώτισσα, Λέσβος: Στην ενδοχώρα της Λέσβου, στην Αγιάσο, ο Δεκαπενταύγουστος αποτελεί μία ξεχωριστή εμπειρία για όλους. Η ομώνυμη εικόνα είναι έργο του ευαγγελιστή Λουκά, πλασμένη με κερί και μαστίχα.
-Η Παναγία της Ολύμπου, Κάρπαθος: Διαφορετικός είναι ο εορτασμός στην Όλυμπο της Καρπάθου. Οι λειτουργίες είναι βαθιά συνδεδεμένες με το πένθος που χαρακτηρίζει τη μέρα του Δεκαπενταύγουστου και το αποκορύφωμα του παραδοσιακού εορτασμού είναι ο χορός που γίνεται στη μικρή πλατεία, μπρος στην εκκλησιά της Παναγίας, με τους οργανοπαίκτες να παίζουν τον Κάτω Χορό. Ο χορός, αργός και πάντα με σταθερό βήμα και κατανυκτική διάθεση, κρατά για ώρες.
-Οξύλιθος Κύμης , Παναγία η Χατηριάνισσα: Σημείο αναφοράς για την περιοχή της Κύμης Ευβοίας αποτελεί ο εορτασμός της Κοίμησης της Θεοτόκου στο βυζαντινό εκκλησάκι της Παναγίας Χατηριάνισσας στον Οξύλιθο.
-Nίσυρος , Παναγία Σπηλιανή: Ένας από τους πιο πολυήμερους και ξεχωριστούς εορτασμούς της Παναγιάς πραγματοποιείται στο νησί της Νισύρου. Εδώ γιορτάζεται το Nιάμερο της Παναγίας που ξεκινά στις 6 Αυγούστου, γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.
-Σκιάθος , Η Βαγγελίστρα των Σποράδων: Πνιγμένη μέσα στο πράσινο, στον μυχό του ρέματος του Λεχουνιού και πλάι στις πηγές του, την τοποθεσία Αγαλιανού, κάτω από την ψηλότερη κορυφή της Σκιάθου, την Καραφλυτζανάκα, είναι κτισμένη η Ιερά Κοινοβιακή Μονή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, το Μοναστήρι της Ευαγγελίστριας ή της Βαγγελίστρας, όπως το λένε οι Σκιαθίτες.
-Ρόδος, Παναγία Κρεμαστή: Και στο νησί της Ρόδου η λατρεία, οι παραδόσεις και οι θρύλοι που συνοδεύουν την Παναγία προκαλούν το ενδιαφέρον και το θαυμασμό μας. Αναμφισβήτητα το πιο παραδοσιακό πανηγύρι της Παναγίας στο νησί της Ρόδου είναι το πανηγύρι της Κρεμαστής.
-Πυργί Χίου: Στο Πυργί υπάρχουν 50 εκκλησίες. Το Δεκαπενταύγουστο γίνεται το τοπικό πανηγύρι που ξεκινά με τις θρησκευτικές εκδηλώσεις στην εκκλησία της Παναγιάς και ολοκληρώνεται στην πλατεία, όπου χορεύεται ο «Πυργούσικος», χορός γρήγορος και χαρούμενος.
- Παναγία η Βουλκανιώτισσα, Μεσσηνία: Το μοναστήρι του Βουλκάνο κατέχει περίοπτη θέση ανάμεσα στα ιστορικά ιερά μνημεία της Μεσσηνίας. Χτίστηκε το 726 μ.Χ. Η εικόνα της Θεοτόκου που έχει διασωθεί έως σήμερα και θεωρείται θαυματουργή βρέθηκε μέσα στην κουφάλα μιας βελανιδιάς κατά τους χρόνους της εικονομαχίας. Λέγεται ότι την έφτιαξε ο Απόστολος Λουκάς.
-Θάσος, Το τραπέζι της Παναγίας: Πατάτες, ρύζι, μοσχάρι και στιφάδο περιλαμβάνει το γεύμα που παρατίθεται στο μεγάλο τραπέζι που συμμετέχουν όλοι οι πιστοί που έχουν συρρεύσει στον Ιερό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στην Παναγία της Θάσου, στο χωριό που πήρε το όνομά του από τη Θεοτόκο. Μετά τη λιτάνευση της εικόνας, που συνοδεύεται από πολυμελή μπάντα, όλοι μαζεύονται στο προαύλιο της εκκλησίας, με σκοπό να φουντώσει το γλέντι, με χορούς από όλη την Ελλάδα, μεζέδες και κρασί.
-Ζαγοροχώρια, Ηπειρώτικα πανηγύρια για να τιμήσουν την Παναγιά: Ξακουστά σε ολόκληρη την Ελλάδα είναι τα πανηγύρια της Παναγίας που γίνονται τον Δεκαπενταύγουστο στα Ζαγοροχώρια. Σε χωριά όπως η Βίτσα και το Τσεπέλοβο, οι εκδηλώσεις στη μνήμη της Κοίμησης της Θεοτόκου είναι τριήμερες και προσφέρουν την ευκαιρία για ατελείωτο γλέντι με παραδοσιακούς ηπειρώτικους χορούς. Κι ενώ οι δύο πρώτες ημέρες το γλέντι είναι ανοιχτό για όλους, την τρίτη και τελευταία ημέρα της χαράς και του κεφιού, τον πρώτο λόγο έχουν οι ντόπιοι, με τοπικούς σκοπούς και ηπειρώτικους χορούς.


Προτάσεις του ΞΕΕ για την ανάπτυξη του Θρησκευτικού Τουρισμού.


Με την ευκαιρία του Δεκαπενταύγουστου επαναφέρουμε ορισμένες επίκαιρες πάντα παρακάτω διαπιστώσεις και προτάσεις που κατατέθηκαν από τον κ. Γρηγόρη Τάσιο, μέλος της Δ.Ε. του Ξ.Ε.Ε. και Πρόεδρο της Ένωσης Ξενοδοχείων Χαλκιδικής στο πλαίσιο της συνάντησης εργασίας, που είχε πραγματοποιηθεί στο Υπουργείο Πολιτισμού-Τουρισμού για θέματα τουρισμού θρησκευτικών περιηγήσεων και προσκυνημάτων.
Διαπιστώσεις για το θρησκευτικό τουρισμό :
-Πρόκειται για την αρχαιότερη μορφή περιηγήσεων.
-Τα βασικά χαρακτηριστικά των προσκυνητών που μετακινούνται από μέρος σε μέρος παραμένουν ίδια: ομαδικές μετακινήσεις, συνδυασμός με άλλες μορφές τουρισμού
-Ο τζίρος του θρησκευτικού τουρισμού σε παγκόσμιο επίπεδο υπολογίζεται ετησίως στα 15 δις ευρώ
-Περίπου 300 εκατ. άνθρωποι ταξιδεύουν κάθε χρόνο σε θρησκευτικούς τόπους
-Το 35% των ταξιδιωτικών γραφείων προσφέρει πλέον και τουριστικά προϊόντα θρησκευτικού ενδιαφέροντος.
-Η εξειδικευμένη αυτή μορφή τουρισμού παρουσιάζει ανθεκτικότητα σε περιόδους κρίσης, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (ΠΟΤ), σε αντίθεση με τον τουρισμό αναψυχής που θεωρείται πολυτέλεια.
Τα σημαντικότερα χριστιανικά κέντρα εκτός Ελλάδας είναι:
Τόπος προσκυνήματος Χώρα Επισκέπτες ανά έτος (μέσος όρος)
Α) Βατικανό Ιταλία 4.500.000 από όλο τον κόσμο
Β) Παναγία της Λούρδης Γαλλία 7.000.000 τουρίστες
Γ) Άγιοι Τόποι Ισραήλ 2.700.000 (κυρίως από ΗΠΑ, Ρωσία, Γαλλία, Βρετανία, Γερμανία)
Δ) Αγία Σοφία Τουρκία 500.000 (μόνο οι Έλληνες)
Ε) Καππαδοκία - Μικρά Ασία Τουρκία 600.000 (Έλληνες, Γεωργιανοί, Ρώσοι, Βούλγαροι)
Οι πλέον επισκέψιμοι Ελληνικοί τόποι προσκυνήματος
Περιοχές προσκυνήματος: Άγιο Όρος, Μετέωρα
Τόποι προσκυνήματος: Σπήλαιο Αποκάλυψης Ιωάννη (Πάτμος), Ι.Ν. Μεγαλόχαρης (Τήνος), Παναγία Σουμελά (Βέροια)
Χριστιανικά μνημεία της UNESCO: Μετέωρα, Άγιο Όρος, Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά μνημεία Θεσσαλονίκης (Ναοί Αγίου Δημητρίου, Αχειροποιήτου, Αγίας Σοφίας, Παναγίας Χαλκέων, Αγίων Αποστόλων, Αγίου Νικολάου Ορφανού, Αγίου Παντελεήμονα και Μονή Λατόμου), Μυστράς (Μητρόπολη), Αττική (Μονές Δαφνιού, Όσιου Λουκά και Νέα Μονή Χίου), Μονή Αγίου Ιωάννη Πάτμου.
Ιστορικά μοναστήρια: Αρκάδι Ρέθυμνο, Αγία Λαύρα Αχαΐας, Άγιος Ραφαήλ Μυτιλήνης, Κούγκι Σουλίου
Μοναστήρια ή ναοί με ιδιαίτερο φυσικό κάλλος: Άγιος Αχίλλειος-Ασκηταριά Πρεσπών, Ι.Μ. Τιμίου Προδρόμου Σερρών, Μοναστήρια ορεινής Αρκαδίας
Δυνητικοί επισκέπτες στην Ελλάδα
- Κύπριοι, Ρώσοι, Βούλγαροι, Σέρβοι, Ρουμάνοι (Ορθόδοξοι)
- Απόδημοι Έλληνες από τις δυτικές & βόρειες Ευρωπαϊκές χώρες
- Απόδημοι Έλληνες από την Αμερική, την Αυστραλία, την Αφρική
- Πανεπιστημιακές ομάδες θρησκευτικών, αρχαιολογικών, βυζαντινών σπουδών από τα πανεπιστήμια του κόσμου
- Ερασιτεχνικοί σύλλογοι αγιογραφίας, ζωγραφικής, γλυπτικής (ξυλόγλυπτα)
- Ορθόδοξοι χριστιανοί από Συρία, Λίβανο, Ιράκ
- Ορθόδοξοι χριστιανοί από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου (περίπου 300.000)

Προτάσεις
Ο θρησκευτικός τουρισμός μπορεί να οργανωθεί στη χώρα μας ως ανεξάρτητη κατηγορία, κυρίως προσκυνηματικού χαρακτήρα, αλλά και να ενταχθεί κατά τα πρότυπα των άλλων χωρών, σε άλλα προγράμματα ειδικών ενδιαφερόντων, κυρίως πολιτιστικού τουρισμού.
Με αυτό το σκεπτικό προτείνονται διαδρομές ανάλογα με τα ειδικά ενδιαφέροντα των επισκεπτών. Σ΄αυτές τις διαδρομές, το θρησκευτικό στοιχείο προβάλλεται έμμεσα.
O Αρχαιολογικός τουρισμός (ταξίδια εκπαίδευσης ή ειδίκευσης)
α) Φίλιπποι Καβάλα (φυλακή Αποστόλου Παύλου), Θεσσαλονίκη (ιστορικό κέντρο), Βεργίνα (Μακεδονικοί τάφοι), Βέροια (βήμα αποστόλου Παύλου)
β) Ηλεία (Αρχαία Ολυμπία), Αχαϊα (Πάτρα Άγιος Ανδρέας, Αγία Λαύρα), Κορινθία (Νεμέα, Μυκήνες, Ναός Αποστόλου Παύλου)
γ) Καλαμάτα-Μεσσηνία (Μονή Καλογραιών, βυζαντινά κάστρα), Αρκαδία (ασκηταριά), Αργολίδα (Επίδαυρος), Λακωνία (Μονεμβασιά)

O Φυσιολατρικός τουρισμός (κυρίως μεμονωμένοι) (π.χ.)
α) Μετέωρα – αναρρίχηση
β) Άγιο Όρος – καταδύσεις
γ) Παναγία Εκατονταπυλιανή Πάρου – ιστιοπλοϊα

O Τριήμερα εορτών (κυρίως εσωτερικός τουρισμός και Βαλκάνιοι) (π.χ.)
α) Δράμα (χωριό Αη Βασίλη), Χριστούγεννα
β) Κέρκυρα, Χίος - Πάσχα
γ) Βέρμιο, νησιά – Δεκαπενταύγουστος
δ) Θεσσαλονίκη – Αγίου Δημητρίου

O Λαογραφία, παράδοση, πολιτισμός (σύλλογοι, ομαδικές εκδρομές) (π.χ.)
α) Καλοκαιρινή συνάντηση Σαρακατσάνων στα Γρεβενά
β) Διεθνές Φεστιβάλ παραδοσιακών χορών στη Λευκάδα
γ) Διεθνείς αθλητικές διοργανώσεις (π.χ. αλεξίπτωτο πλαγιάς Δράμας, διεθνές meeting ρυθμικής γυμναστικής Καλαμάτας)

O Κρουαζιέρες (επισκέψεις χωρίς διανυκτέρευση) (π.χ.)
α) Στις Κυκλάδες για τις γραφικές εκκλησίες στους βράχους
β) Στη Χαλκιδική για το Άγιο όρος
δ) Στις Σποράδες για τα μοναστήρια

Προώθηση και προβολή θρησκευτικού τουρισμού

Πληροφοριακό υλικό:
-Ιστοσελίδα μνημείων στην Ελλάδα σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες, συνδεδεμένη με τη διαδικτυακή πύλη του Ε.Ο.Τ.
- Σειρά μικρών spot για προβολή στο youtube.com
- Μια τηλεοπτική σειρά ντοκιμαντέρ με υπότιτλους, σενάριο και ηθοποιούς κατά τα πρότυπα του BBC.
-Έντυπο με πληροφορίες, θησαυρούς και θρύλους (π.χ. τα ονόματα της Παναγίας στις εικόνες)
Συνεργασίες:
- Οι τουρίστες από άλλες ηπείρους επιθυμούν να επισκεφτούν τα μνημεία ανεξάρτητα από τη χώρα στην οποία ανήκουν. Άρα θα πρέπει να υπάρξει συνεργασία με την Τουρκία, ώστε να βρεθούν κοινοί δρόμοι, τρόποι, tour operators να τα προωθήσουν ως ένα πακέτο. Σε πρώτο χρόνο, θα ήταν επιθυμητή μια κοινή ιστοσελίδα για Κων/πολη-Θεσ/κη-Χαλκιδική και Έφεσο-νησιά Βορείου Αιγαίου.
- Συνεργασίες με Πανεπιστήμια, ώστε να προμηθευτούν όλοι οι καθηγητές έρευνες, μελέτες και πληροφορίες και να τα εντάξουν στη διδακτέα ύλη.
-Επαφές με τις εταιρείες που οργανώνουν κρουαζιέρες (ελληνικές και ξένες) για επισκέψεις σε μοναστήρια.
-Αποστολή όλου του πληροφοριακού υλικού στις Αρχιεπισκοπές Ευρώπης, Ασίας, Αμερικής, Αφρικής, Αυστραλίας.
-Συνεργασίες με επιμελητήρια για ταυτόχρονη προώθηση της τοπικής κουζίνας ή προϊόντων.

Προβολή:

-Ενημέρωση σε όλο τον τουριστικό τύπο Ελλάδας και εξωτερικού για το ημερολόγιο θρησκευτικών εκδηλώσεων στην Ελλάδα.
-Οργάνωση ημερίδων και συμμετοχή σε πανευρωπαϊκά ή διεθνή συνέδρια με θέμα χριστιανισμό, βυζαντινή τέχνη κ.λ.π.
-Φιλοξενία αντίστοιχων δημοσιογράφων, καθηγητών και τουριστικών πρακτόρων που ειδικεύονται στον συγκεκριμένο τομέα.
-Τα μεγαλύτερα έσοδα στο Βατικανό προέρχονται από την πώληση γραμματοσήμων. Αντίστοιχο σήμα κατατεθέν πρέπει να βρει η Ελλάδα.
-Παγκόσμια προβολή των επετειακών λειτουργιών, όπως έγινε πρόσφατα με την τέλεση λειτουργίας στην Παναγία Σουμελά από τους Τούρκους. Η εκδήλωση απέφερε στην πόλη περίπου 2.000.000 ευρώ. Αντίστοιχη κίνηση έγινε από ελληνικής πλευράς στον εορτασμό των 1.000 ετών από την ίδρυση της Μονής Ξενοφώντος στο Άγιο όρος.
Παροχή υπηρεσιών:
-Διατήρηση σταθερών τιμών από πλευράς ξενοδοχείων για προγράμματα τα οποία θα «τρέξουν» την προσεχή τριετία. Καθορισμός προϋποθέσεων π.χ. off season, free δωμάτια ανάλογα με τον αριθμό των επισκεπτών, μίνιμουμ αριθμός διανυκτερεύσεων.
-Ειδικά μενού από πλευράς ξενοδοχείων π.χ. νηστίσιμα.
- Διεύρυνση ωραρίου λειτουργίας στα μοναστήρια ή τις εκκλησίες π.χ. να είναι όλα ανοιχτά 08.00-20.00, χωρίς εξαιρέσεις.
- Υπεύθυνος ξενάγησης (μοναχός ή λαϊκός) τουλάχιστο στα αγγλικά.
-Πληροφοριακό υλικό της περιοχής και του μοναστηριού για κάθε επισκέπτη.
-Επαρκής σήμανση (στα αγγλικά!) και συντήρηση των κτιρίων. Προώθηση μόνο αυτών που πληρούν τις προϋποθέσεις.