Τέσσερις μύθοι για την "ετερόκλητη" σχέση τουρισμού και βιώσιμης ανάπτυξης

H πολυπλοκότητα της τουριστικής εμπειρίας, η ανάγκη προστασίας και ανάδειξης του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος που αποτελούν αδιαμφισβήτητα πολύτιμες και διαχρονικές τουριστικές έλξεις αλλά και η διαρκώς μεταβαλλόμενη και έντονα ανταγωνιστική διεθνής αγορά, δημιουργούν την ανάγκη για ένα νέο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό που να απαντά εγκαίρως σε συγκεκριμένες προκλήσεις.

Αυτό σημειώνει η τελευταία μελέτη του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ) "Ελληνικός Τουρισμός, Εξελίξεις – Προοπτικές, τεύχος 3” κι αναφέρεται σε ορισμένους μύθους (από τους πολλούς) που αφορούν στην σχέση μεταξύ τουρισμού και βιώσιμης ανάπτυξης και που είναι σκόπιμο να αποκατασταθούν:

• Μύθος 1ος: Ανάγκη για σημαντικότατο περιορισμό της τουριστικής ανάπτυξης εντός περιοχών του Δικτύου Φύση 2000 (Natura 2000), στα νησιά και στις παράκτιες περιοχές. Tο υψηλό ετήσιο κόστος διαχείρισης των περιοχών Φύση 2000 (πάνω από € 60 εκατομμύρια με κύρια πηγή τον εθνικό προϋπολογισμό), δημιουργεί ευρύτατο πεδίο στρατηγικών συνεργασιών, ιδιαίτερα όταν αυξάνονται διεθνώς οι καλές πρακτικές τουριστικής ανάπτυξης εντός πε- ριοχών οικολογικού ενδιαφέροντος (όπως το βραβευμένο από τo WTTC, Emirates Wolgan Valley resort and spa). Παράλληλα, συχνά παραλείπεται η αναφορά στο ιδιαίτερα εκτεταμένο γεωμορφολογικό απόθεμαix και στην περιορισμένη πίεση στις ακτές καθώς και στο ότι ιστορικά σημαντικό μέρος της ζωής των τοπικών κοινωνιών εντοπίζονταν εκεί. Από την άλλη και ιδιαίτερα για τις περιπτώσεις κορεσμένων ή/ και φθινόντων προορισμών, μία ολοκληρω- μένη τουριστική στρατηγικήxii καθώς και η αποδοχή και η εφαρμογή των αρχών της Local Agenda 21 – τόσο από το δημόσιο όσο και τον ιδιωτικό τομέαxiii - μπορεί να συμβάλει στην αναζωογόνησή τους.

• Μύθος 2ος: Ανάγκη για αποδέσμευση από «συμβατικές» μορφές τουρισμού ή κατάργησης σύνθετων τουριστικών προϊόντων. Αντίθετα, ζητούμενο είναι η υποστήριξη και συμπλήρωση του παραθεριστικού τουρισμού («ήλιου και θάλασσας») – της κυρίαρχης μορφής τουρισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχοντας € 102,2 δισ. τουριστική δαπάνη – με εναλλακτικές μορφές (πχ. πολιτισμικός και θρησκευτικός τουρισμός ή βιωματικός τουρισμός) στις οποίες υπάρχουν σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης (πχ. η Ελλάδα κατέχει μόλις το 2,4% των ταξιδίων για πολιτισμικό τουρισμό από τα 61 εκ. που πραγματοποιούνται πανευρωπαϊκά). Σε συνδυασμό με τα σύνθετα τουριστικά προϊόντα (όπως η τουριστική κατοικία) μπορούν να συμβάλλουν στην ενίσχυση της διαρκούς και τοπικής ζήτησης για προϊόντα και υπηρεσίες καθώς και στην βελτίωση της προ- σβασιμότητας των προορισμών.

• Μύθος 3ος: Κάθε μορφή τουριστικής ανάπτυξης οδηγεί νομοτελειακά σε υπέρβαση της φέρουσας ικανότητας “ευαίσθητων” προορισμών. Τουναντίον, τέτοιοι προορισμοί συχνά συγκρατούσαν υπερπολλαπλάσιο μόνιμο πληθυσμό (όπως η Σύμη, το Καστελόριζο, η Ύδρα, η Σέριφος και οι Παξοί) ενώ οι σύγχρονες εξελίξεις στις τεχνολογίες προστασίας περιβάλλοντος είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Παράλληλα, η ενίσχυση της τοπικής ζήτησης συμβάλει στην αναζωογόνηση των παραδοσιακών δραστηριοτήτων και οικισμών καθώς και στην αναβάθμιση του τοπίου όπως φαίνεται από το παράδειγμα της πρώην μεταλλευτικής πόλης Rorosxiv στη Νορβηγία – και πλέον μνημείου πολιτισμικής κληρονομιάς της UNESCO – που έχει ενσωματώσει επιτυχώς την τουριστική ανάπτυξη με όρους βιωσιμότητας.

• Μύθος 4ος: Η απουσία τουριστικής ανάπτυξης απαραίτητα συνδέεται με υψηλής ποιότητας φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον. Αντίθετα, ο τουρισμός και ειδικότερα η οργανωμένη τουριστική ανάπτυξη – υπό όρους και προϋποθέσεις – συμβάλει θετικά είτε αναβαθμίζοντας άμεσα το τοπικό περιβάλλον (χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Fregate Island Privatexv που συνέβαλλε στην αποκατάσταση του ευαίσθητου αλλά εξαιρετικά υποβαθμισμένου οικοσυστήματος του πολύ μικρού νησιού Fregate στις Σεϋχέλλες), είτε δρώντας ανταγωνιστικά σε μεμονωμένες αλλά ευρύτατης κλίμακας δραστηριότητες που επωφελούμενες την απουσία ή τον ελλιπή κρατικό έλεγχο επιφέρουν σημαντικότατες αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις (όπως η εκτός σχεδίου οικιστική δόμηση, η αυθαίρετη δόμηση και οι δασικές πυρκαγιές)