«Αν ζούσε ο Κέυνς…»

«Η ανάσχεση της παγκοσμιοποίησης θα έχει ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της πραγματικής δημοσιονομικής αυτονομίας των κυβερνήσεων – όπως και την άρση περιορισμών στις νομισματικές πολιτικές – και την ενδυνάμωση των θεσμών του κράτους ευημερίας, αρχής γενομένης από την ενίσχυση των δημοσίων υπηρεσιών υγείας.

Τούτο θα συμβάλει, πιθανότατα, στην μείωση των οικονομικών ανισοτήτων. Άλλωστε, οι πόλεμοι, οι επαναστάσεις, οι πτώσεις κρατών και οι πανδημίες συνιστούν τις μείζονες δυνάμεις ισοπέδωσης στην παγκόσμια ιστορία.»

Αυτό τονίζει σε δημοσίευσή του με τίτλο «Η αβεβαιότητα, η ετοιμότητα, οι συνδηλώσεις» στο Policy Brief 109/2020 του ΕΛΙΑΜΕΠ (27/3/2020) ο Νίκος Κουτσιαράς, αναπληρωτής καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης) και κύριος ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.

Ο ίδιος παραδέχεται στην ανάλυσή του ότι οι προβλέψεις για την εξέλιξη της πανδημίας και τις (υφεσιακές) συνέπειες των μέτρων προστασίας της δημόσιας υγείας είναι έχουν μεγάλο βαθμό αστοχίας, «καθώς τα διαθέσιμα στατιστικά δεδομένα είναι, για την ώρα, αναξιόπιστα». «Μπορεί η διαίσθηση, η θεωρία και η ιστορική εμπειρία να επιτρέπουν την διατύπωση λογικών υποθέσεων αναφορικώς προς τα αποτελέσματα, σε δεύτερο γύρο, των περιοριστικών μέτρων και της αμιγώς οικονομικής πολιτικής, ωστόσο η πρόβλεψη των αποτελεσμάτων αυτών είναι σχεδόν αδύνατη. Πάντως, κοινή είναι, πλέον, η πεποίθηση -η ολοένα πιο δυσοίωνη αναθεώρηση των ανασφαλών προβλέψεων αυτό υποδεικνύει- ότι οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας θα είναι δραματικές, χειρότερες εκείνων της πρόσφατης οικονομικής κρίσης και, πιθανώς, χειρότερες εκείνων της Μεγάλης Κρίσης της δεκαετίας 1930» υπογραμμίζει ο κ. Κουτσιαράς.

Καταγράφει ωστόσο κάποιες βασικές υποθέσεις για την επόμενη μέρα με έμφαση στην ενδυνάμωση του οικονομικού εθνικισμού, την ανοχή υψηλότερων ρυθμών πληθωρισμού, την ένταση αναδιανεμητικών μεταβιβάσειων προς όφελος των χρεωστών, την άρση σοβαρών περιορισμών στις δημοσιονομικές πολιτικές των κυβερνήσεων.

«Η πανδημία κάποια στιγμή θα αναχαιτιστεί, τα μέτρα προστασίας της δημόσιας υγείας θα αρθούν – πιθανότατα η ταχεία, επιλεκτική και υγειονομικώς ασφαλής άρση των μέτρων θα ήταν οικονομικώς επωφελής -, οι οικονομίες θα ανακάμψουν» αναφέρει και προσθέτει ότι ένα από τα σημεία που χρήζουν προσοχής στην αξιολόγηση των νέων δεδομένων είναι η άνοδος του πληθωρισμού. « Είναι πολύ πιθανό ότι, ως αποτέλεσμα της δημοσιονομικής επέκτασης και της νομισματικής διευκόλυνσης, και δεδομένης μιας, κατά τα φαινόμενα, μεσοπρόθεσμης διατάραξης της προσφοράς, θα εκδηλωθούν πληθωριστικές πιέσεις, ίσως υψηλές, την ίδια στιγμή που το δημόσιο, κυρίως, αλλά και το χρέος των επιχειρήσεων θα έχει σοβαρά διογκωθεί» αναφέρει ο Νίκος Κουτσιράς και προσθέτει:

«Είναι πολύ πιθανό ότι οι κεντρικές τράπεζες θα ανεχθούν την αύξηση του πληθωρισμού, μετά από μια μακρά περίοδο επίμονων αποπληθωριστικών τάσεων. Άλλωστε, τόσο η Fed όσο και η ΕΚΤ μελετούν την αναθεώρηση της στρατηγικής νομισματικής πολιτικής τους και στην Fed, ειδικότερα, το ενδεχόμενο υιοθέτησης ως στόχου της νομισματικής πολιτικής του μέσου όρου των ρυθμών πληθωρισμού, σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, συζητείται εντόνως.

Μεσοπρόθεσμα, όταν οι κεντρικές τράπεζες επιχειρήσουν να ελέγξουν την αύξηση του πληθωρισμού, θα βρεθούν αντιμέτωπες με δύο κοινής προέλευσης και ομόρροπες πληθωριστικές τάσεις: η (λογικώς προσδοκώμενη) ανάσχεση της παγκοσμιοποίησης θα εξασθενίσει, αφενός, τις αντιπληθωριστικές επιδράσεις του διεθνούς ανταγωνισμού και θα ενθαρρύνει, αφετέρου, τις μισθολογικές αξιώσεις των εργατικών συνδικάτων – η διαπραγματευτική ισχύς των οποίων θα αυξηθεί καθώς η προσφορά (προϊόντων και) εργασίας θα περιοριστεί, ίσως σε ικανό βαθμό, στις εθνικές επικράτειες.»

Μείωση της πραγματικής αξίας του χρέους

Ο αναπληρωτής καθηγητής του ΕΚΠΑ εστιάζει και στο θέμα των κρατικών χρεών βασισμένος στην μεταπολεμική εμπειρία

«Η ανοχή υψηλότερων ρυθμών πληθωρισμού θα συμβάλει ασφαλώς στην μείωση της πραγματικής αξίας του χρέους -όπως συνέβη μεταπολεμικώς-, συνάμα προκαλώντας αναδιανεμητικές μεταβιβάσεις προς όφελος των χρεωστών. Άλλωστε, η εφαρμογή πολιτικών λιτότητας -και δη γενικευμένης και εμπροσθοβαρούς- θα προσκρούσει στην συσσωρευμένη κόπωση της οικονομίας και των κοινωνιών – και στην Ευρώπη, ειδικότερα, στην απουσία θεσμικών και νομικών επιταγών, ανάλογων με εκείνες που προβλέπονταν στα προγράμματα διάσωσης στην κρίση της ευρωζώνης.

Από την άλλη πλευρά, η μείωση των πραγματικών επιτοκίων, ως αποτέλεσμα της επιτάχυνσης του πληθωρισμού, θα ενθαρρύνει την οικονομική δραστηριότητα, αυξάνοντας το ΑΕΠ και, συνεπώς, τον παρονομαστή στον λόγο του χρέους. Την ίδια στιγμή, δεν αποκλείεται η οργανωμένη αναδιάρθρωση ιδιωτικού και κυβερνητικού χρέους – ίσως για ομάδες χωρών» γράφει ο κ. Κουτσιαράς.

«Η ανάσχεση της παγκοσμιοποίησης θα έχει, επίσης, ως αποτέλεσμα την άρση σοβαρών περιορισμών στις δημοσιονομικές πολιτικές των κυβερνήσεων, και την αποθάρρυνση του φορολογικού ανταγωνισμού, μεταξύ άλλων διευρύνοντας τα περιθώρια δημοσιονομικής σταθεροποίησης των οικονομιών» σημειώνει ο ίδιος και εκτιμά ότι «η ανάσχεση της (χρηματοοικονομικής) παγκοσμιοποίησης, θα επιτρέψει, ακόμη, την άμβλυνση του περιορισμού του ισοζυγίου πληρωμών στην άσκηση των νομισματικών πολιτικών και, ενδεχομένως, θα ευνοήσει την αναδιάταξη των διεθνών νομισματικών σχέσεων, ίσως και την πρόκριση συστήματος σταθερών (αλλά προσαρμόσιμων) συναλλαγματικών ισοτιμιών.»

Επιπρόσθετα γράφει ότι «η ενίσχυση της πραγματικής δημοσιονομικής αυτονομίας των κυβερνήσεων θα έχει, πιθανώς, ως αποτέλεσμα την ενδυνάμωση των θεσμών και των πολιτικών του κράτους ευημερίας, αρχής γενομένης, ασφαλώς, από την ενίσχυση των δημοσίων υπηρεσιών υγείας. Και τούτο θα συμβάλει, πιθανότατα, στην μείωση των οικονομικών ανισοτήτων. Πράγματι, όπως υποστηρίζει, εμπεριστατωμένα και πειστικώς, ο Βάλτερ Σάιντελ, οι πόλεμοι, οι επαναστάσεις, οι πτώσεις κρατών και οι πανδημίες συνιστούν τις μείζονες δυνάμεις ισοπέδωσης στην παγκόσμια ιστορία. Κοντολογίς, στον δυτικό κόσμο θα αναβιώσει, πιθανότατα, η μεταπολεμική τάξη πραγμάτων, με εντονότερο τον οικονομικό και τον κοινωνικό ρόλο του εθνικού κράτους. Αυτή την φορά, είναι διαφορετικά.»

«Αν ζούσε ο Κέυνς…»

Τέλος o Νίκος Κουτσιαράς σε σχόλιο του στον ακαδημαϊκό ιστότοπο poleconomix.gr για τις αναφορές σε πολιτικές επέκτασης αλλά και στο το συνέβη τα χρόνια του Κράχ αναφέρει: «Αν ζούσε ο Κέυνς τούτο τον καιρό, θα επαναλάμβανε, πιθανώς, πως οι οικονομολόγοι πρέπει να μοιάζουν στους οδοντιάτρους – να έχουν, δηλαδή, άμεσες και πρακτικές λύσεις για τα οικονομικά προβλήματα των ανθρώπων. Εκτός εάν, παρατηρώντας την ετοιμότητα ως προς την διατύπωση προτάσεων και την εντυπωσιακή ομοθυμία των οικονομολόγων, ισχυριζόταν πως οι τελευταίοι συνιστούν παράδειγμα για τους επιδημιολόγους και τους λοιμωξιολόγους. Πάντως, το φάντασμα του Κέυνς νομίζω πως αναλογίζεται, το ίδιο αυτάρεσκα όπως και εν ζωή, ότι οι πρακτικοί άνθρωποι, πρωτίστως οι πολιτικοί, είναι, εν τέλει, δούλοι κάποιου μακαρίτη οικονομολόγου – του περί ου ο λόγος δηλαδή.»

Πηγή: Εφημερίδα Συντακτών