Κινηματογραφικός τουρισμός: Πώς χάθηκαν εκατομμύρια σε χρήμα και τουρίστες

Όταν το 1957 η Σοφία Λόρεν τριγυρνούσε στα γραφικά σοκάκια της Ύδρας για να γυρίσει τις σκηνές της θρυλικής ταινίας «Το παιδί και το Δελφίνι», η Ελλάδα δεν γνώριζε την παγκόσμια προβολή που της χαρίστηκε για σχεδόν δεκαετίες. Οι κινηματογραφικές αίθουσες του κόσμου γέμισαν και οι τουρίστες από όλο τον κόσμο, έσπευδαν να επισκεφτούν τη χώρα μας και το νησί που έγιναν τα γυρίσματα.

ADVERTISING

Από το 1957, έτος ορόσημο για τη διεθνή κινηματογραφική αξιοποίηση της Ελλάδος, πέρασαν 60 χρόνια, που με ελάχιστες εξαιρέσεις, η χώρα μας έχασε καταπληκτικές ευκαιρίες να φιλοξενήσει μεγάλες διεθνής παραγωγές, να αποκομίσει κέρδη και να προβληθεί στον κόσμο. Τα παραδείγματα από το εξωτερικό είναι πολλά και τρανά. Τα νούμερα μιλούν από μόνα τους, αφού για 60 χρόνια πραγματοποιήθηκαν λιγότερες από 20 ξένες μεγάλες παραγωγές στη χώρα μας, ενώ τα τελευταία 5 χρόνια, από τότε που επιτέλους δημιουργήθηκε το Εθνικό Κέντρο Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας (ΕΚΟΜΕ), η εικόνα έχει αλλάξει εντελώς.

Μέχρι και τον Απρίλιο του 2021 στο ΕΚΟΜΕ είχαν υποβληθεί 166 αιτήσεις χρηματοδότησης για την παραγωγή κινηματογραφικών ταινιών μυθοπλασίας, τηλεοπτικών σειρών, ντοκιμαντέρ, animation και ψηφιακών παιχνιδιών. Από αυτές, 125 έργα έχουν λάβει έγκριση χρηματοδότησης, με το σύνολο της επένδυσης στη χώρα μας από την παραγωγή τους, να διαμορφώνεται στα 127 εκατ. ευρώ. Πάνω από 31.000 εργαζόμενοι έχουν απασχοληθεί στις παραγωγές των έργων αυτών, με τα γυρίσματα να διατρέχουν περισσότερες από 150 τοποθεσίες ανά την Ελλάδα. Αυτό έγινε πολύ απλά διότι το κράτος αποφάσισε να δημιουργήσει ένα one stop shop, δίδοντας οικονομικά και φορολογικά κίνητρα στις εταιρείες παραγωγής, αλλά και πολύτιμη βοήθεια σε όλα τα στάδια μιας παραγωγής. Μόνο το 2021 πραγματοποιήθηκαν ή ξεκίνησαν τα γυρίσματα σε πάνω από 30 ταινίες.

Ο κινηματογραφικός τουρισμός σήμερα
Σήμερα, μετά από 2 χρόνια εγκλεισμού ολόκληρου του πλανήτη, λόγω της πανδημίας, τα νοερά ταξίδια που πραγματοποιήθηκαν μέσω των οθονών ήταν περισσότερα από ποτέ, με το Netflix και άλλες δημοφιλείς πλατφόρμες, να λειτουργούν ουσιαστικά ως τουριστικά γραφεία, προτείνοντας προορισμούς μέσα από τις σειρές και τις ταινίες τους. Σύμφωνα με την έρευνα της Statista η παγκόσμια αγορά τηλεόρασης το 2019 έδειξε ότι υπήρχαν 1,7 δισεκατομμύρια νοικοκυριά συνδρομητικής τηλεόρασης παγκοσμίως το 2019, ενώ το video on demand αυξάνεται παγκοσμίως, με τον αριθμό των νοικοκυριών να αναμένεται να αυξηθεί από 250 εκατομμύρια το 2018 σε 450 εκατομμύρια έως το 2022.

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του TCI Research , το 2017 υπήρχαν 80 εκατομμύρια ξένοι τουρίστες που πραγματοποίησαν ταξίδια για να επισκεφτούν προορισμούς όπου γυρίστηκαν ταινίες, σειρές ή διαφημίσεις. Μάλιστα η έρευνα αποκάλυψε ότι η επιρροή που έχουν οι ταινίες είναι τόσο μεγάλη, αφού εκτιμάται ότι ο αριθμός των ταξιδιωτών έχει διπλασιαστεί σε 5 χρόνια παγκοσμίως.

Ο αντίκτυπος των γυρισμάτων σε μια περιοχή συνεπάγεται με επίδραση στην οικονομία σε τρία επίπεδα: κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, μετά τα γυρίσματα και σε σχέση με την εικόνα ενός προορισμού.

Το πρώτο επίπεδο είναι σημαντικό αφού υπολογίζεται ότι περισσότερο από το 30% του συνολικού προϋπολογισμού μιας παραγωγής ξοδεύεται στις τοποθεσίες που γίνονται τα γυρίσματατα. Το δεύτερο, που σχετίζεται με τον οικονομικό αντίκτυπο μετά τα γυρίσματα, συνδέεται άμεσα με τον κινηματογραφικό τουρισμό, διότι δίνει τη δυνατότητα στους προορισμούς να δημιουργούν τουριστικά προϊόντα, που επιτρέπουν στους θεατές να επισκέπτονται τοποθεσίες και διαδρομές που έχουν γνωρίσει μέσα από τις οθόνες τους.

Τρίτον οι επιπτώσεις του κινηματογραφικού τουρισμού στην εικόνα ενός προορισμού είναι πολύ θετικές, καθώς βελτιώνουν σημαντικά τη φήμη του. Έτσι, οι θεατές παρατείνουν την εμπειρία που έζησαν παρακολουθώντας την ταινία (σειρά, κλπ) μέσω των κοινωνικών τους δικτύων, ποστάροντας ουσιαστικά σκηνές και θέματα που τους άρεσαν, ή οργανώνονται σε ομάδες και αλληλεπιδρούν κ.α.

Τι έγινε στην Ελλάδα
Μετά την τεράστια επιτυχία της ταινίας «Το παιδί και το δελφίνι», ήρθε το Όσκαρ το 1960 με το «Ποτέ την Κυριακή» που έκανε το λιμάνι του Πειραιά γνωστό σε όλο τον κόσμο. Ακολούθησαν το 1961 «Τα κανόνια του Ναβαρόνε» που δόξασαν τη Ρόδο, για να έρθει η σειρά της Κρήτης το 1964 με την ταινία “Ζορμπάς» με τα 3 Όσκαρ. Πέρασαν σχεδόν 20 χρόνια για να έρθουν και πάλι γυρίσματα στην Κέρκυρα και τα Μετέωρα της ταινίας του James Bond «For your Eyes Only». Ο 21ος αιώνας μπαίνει στην Ελλάδα με μια μεγάλη παραγωγή αυτή του «Μαντολίνου του Λοχαγού Κορέλι», το 2001 που γυρίστηκε στην Κεφαλονιά. Πολλά έγιναν, πολλά γράφτηκαν, ωστόσο το νησί παρά την αύξηση του τουρισμού που παρουσίασε τα επόμενα χρόνια, δεν κατάφερε να αποκομίσει μακροπρόθεσμα οφέλη. Για παράδειγμα τα περισσότερα σκηνικά καταστράφηκαν και ερευνητές σημειώνουν ότι οι κάτοικοι της Κεφαλλονιάς δεν ασχολήθηκαν επαρκώς με τις ευκαιρίες που προσφέρει ο κινηματογραφικός τουρισμός λόγω του τρόπου με τον οποίο η ιστορία τους απεικονίστηκε/παρουσιάστηκε και την θεώρησαν λάθος. Σε μεγάλο βαθμό το ίδιο συνέβη και με τη Σαντορίνη και το Tomb Rider 2 το 2003 και στη Σκόπελο και το Mama Mia! το 2008.

Μεγάλα λάθη της χώρας ήταν όταν άφησε να χαθούν κορυφαίες παγκόσμιες παραγωγές, και άφησε άλλες χώρες να τις εκμεταλλευτούν, όπως η Μάλτα, ο Καναδάς και η Βουδαπέστη. Ο λόγος για τις ταινίες «Τροία» το 2004, “300” το 2006 και «Ηρακλής» το 2014, που δικαιωματικά θα έπρεπε να είχαν γυριστεί σε διάφορους ελληνικούς προορισμούς. Αναρίθμητες και τραγελαφικές είναι και άλλες παρόμοιες υποθέσεις.

Μπορεί μια ταινία να κάνει ζημιά σε ένα προορισμό;
Ο κινηματογραφικός τουρισμός, μπορεί να τονώσει τις τοπικές οικονομίες και να καλύψει τα κενά που προκαλεί η εποχικότητα του τουρισμού, αλλά συχνά προκαλεί προβλήματα.

Τρανταχτά παραδείγματα οι τεράστιες επιτυχίες όπως το “Ο Νονός” και ο “Άρχοντας των Δακτυλιδιών”, που έφεραν μαζί τσακωμούς για τα στερεότυπα της μαφίας - στο χωριό Κορλεόνε της Σικελίας ακόμη οι τουρίστες ψάχνουν μαφιόζους - και μεγάλη κούραση στους Νεοζηλανδούς από τους τουρίστες του Τόλκιν. Ακόμη και σήμερα ιταλοί αστυνομικοί κυνηγούν ανθρώπους από το να σκαρφαλώνουν στη Φοντάνα ντι Τρέβι της Ρώμης, για να αναπαραστήσουν τη σκηνή από την ταινία «La Dolce Vita» του διάσημου Ιταλού σκηνοθέτη Φεντερίκο Φελίνι, 60 χρόνια μετά!

Τη μαζική τουριστική εισροή στα μέρη όπου γυρίζονται ταινίες ή σειρές που γίνονται επιτυχία, ακολουθούν πονοκέφαλοι.

Η ταινία με τον Λεονάρντο Ντι Κάπριο «The Beach», που γυρίστηκε στην παραλία Maya Bay στο νησί Phi Phi Leh της Ταϊλάνδης, έφερε τόσους τουρίστες, που έφτασαν τους 5.000 την ημέρα. Ταξίδευαν με βάρκες, αφήνοντας πίσω τους σκουπίδια και ρύπανση που έβλαψαν την άγρια ζωή και τα κοράλλια. Αποτέλεσμα, οι αρχές να κλείσουν την παραλία για τους επισκέπτες το 2018, και αναμένεται να ανοίξει φέτος.

Υπάρχει όμως και το καλό σενάριο. Για παράδειγμα το 1996, η ιστορική ταινία δράσης του Μελ Γκίμπσον « Braveheart » οδήγησε σε 300% αύξηση των επισκεπτών στο Εθνικό Μνημείο Wallace στη Σκωτία. Έτσι και ο «Χάρι Πότερ» που προκάλεσε αύξηση του τουρισμού κατά 50% σε κάθε τοποθεσία του Ηνωμένου Βασιλείου όπου γυρίστηκαν τα διάφορα επεισόδια.

news247.gr