Σπηλαιοθεραπεία είναι η θεραπευτική αγωγή, μέσω της εφίδρωσης
που πραγματοποιείται σε φυσικά ή τεχνητά σπήλαια , λόγω των ειδικών
κλιματολογικών συνθηκών που επικρατούν μέσα σ’ αυτά.
Η σπηλαιοθεραπεία αποτελεί
την συμπληρωματική θεραπευτική αντιμετώπιση ορισμένων ασθενειών,
εκμεταλλευόμενη τις φυσικοχημικές ιδιότητες κυρίως της ατμόσφαιρας των σπηλαίων
και των υπόγειων υδάτων τους. Η ευεργετική δράση προέρχεται από τον αέρα των
ειδικά διαμορφωμένων χώρων, ο οποίος είναι εμπλουτισμένος με ιχνοστοιχεία, τα
οποία ο ανθρώπινος οργανισμός απορροφά με φυσικό τρόπο μέσω της αναπνοής και
του δέρματος.
Οι επιστημονικές έρευνες και η ανάλυση των επιστημονικών
γνώσεων, ερμηνεύουν τις συγκεκριμένες
ευεργετικές ιατρικές επιδράσεις των σπηλαίων, οι οποίες οφείλονται κυρίως στην
συνθήκες του ειδικού μικροκλίματος όπου με ένα απόλυτα φυσικό μηχανισμό η ατμόσφαιρα
των σπηλαίων, ειδικά δε των λιμναίων με τον υπερκορεσμό των υδρατμών, είναι
απαλλαγμένη από κάθε αιωρούμενο σωματίδιο είτε αυτό αποτελείται από ανόργανα
στοιχεία, είτε από οργανικές ενώσεις και βιολογικά υλικά.
Επιπλέον, η απουσία όζοντος, η παρουσία ραδιενεργών
σωματιδίων και ακτίνων καθώς και το όξινο περιβάλλον που υπάρχουν στα ιαματικά
σπήλαια, δεν ευνοούν την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό βακτηριδίων και
διαφόρων άλλων μικροοργανισμών. Κάτω από αυτές τις μικρο- κλιματολογικές
συνθήκες, ο ασθενής εισπνέει αέρα με υδρατμούς, στείρους μικροοργανισμών και
άλλων αλλεργιογόνων παραγόντων, που σε συνδυασμό με την αυξημένη θερμοκρασία,
που παρουσιάζεται στο περιβάλλον πολλών σπηλαίων, λειτουργούν θεραπευτικά στην
απέκκριση των κολλωδών βρογχικών εκκριμάτων, στην χρόνια αποφρακτική
πνευμονοπάθεια και σε αλλεργικές βρογχίτιδες.
Η σπηλαιοθεραπεία διαρκεί 21 μέρες και εφαρμόζεται σε
ορυχεία και σε αλατοσπήλαια, μπορεί δε κάλλιστα να εφαρμοστεί και σε παιδιά
ηλικίας από πέντε έως 15 ετών, πάντα όμως με την παρακολούθηση του ειδικού. Οι
σύγχρονες επιστημονικές έρευνες σχετικά με την επίδραση του σπηλαιολογικού
περιβάλλοντος στον άνθρωπο, ξεκάθαρα αποδεικνύουν ότι τα σπήλαια μπορούν να
μετατραπούν σε υπόγεια αναρρωτήρια. Ήδη τα τελευταία χρόνια μεγαλώνει το
ενδιαφέρον του κόσμου και κυρίως, των ειδικών από διάφορους επιστημονικούς
κλάδους σχετικά με το πρόβλημα αξιοποίησης των χώρων μέσα στα σπήλαια για την
διατήρηση και ανανέωση της υγείας του ανθρώπινου οργανισμού μέσω της
σπηλαιοθεραπείας.
Ο άνθρωπος ανακάλυψε τις σπηλιές ως τα πρώτα του καταφύγια, για
αυτό επιβάλλεται να προστατέψουμε τα ιδιαίτερα αυτά οικοσυστήματα καθώς τα σπήλαια
είναι πλέον, και όχι μόνο για την Ελλάδα, η εσχατιά της άγριας ζωής στο επίγειο
περιβάλλον καθώς ο άνθρωπος έχει πλέον αλλοίωσει περισσότερο από το 70% της
ξηράς, ιδιαίτερα μάλιστα κάποια οικοσυστήματα, όπως οι υγρότοποι, που έχουν
μειωθεί και υποβαθμιστεί δραστικά.
Η Ελλάδα παρουσιάζει για
πρώτη φορά μια ολοκληρωμένη εικόνα του αριθμού των σπηλαίων, ένα απαραίτητο
βήμα για την προστασία τους, επειδή είναι αποθήκες πληροφοριών για την φύση και
τον πολιτισμό και έχουν χρησιμοποιηθεί
από τον άνθρωπο διαχρονικά, από την παλαιολιθική εποχή μέχρι και σήμερα με τον
κερδοφόρο ορίζοντα της σπηλαιοθεραπείας που αναγνωρίζουν τα ασφαλιστικά ταμεία
της Ε.Ε.
Τα σπήλαια είναι ένας ζωντανός κόσμος που επιβιώνει κάτω από
πολύ σκληρές συνθήκες για να κατανοήσουμε τις ιδιαίτερες πτυχές της ζωής στον
πλανήτη μας, επειδή βαθιά μέσα στα σπήλαια και τα ρήγματα του υπεδάφους η ζωή
έχει πολλές ακραίες προσαρμογές και να μελετήσουμε την αντοχή της ζωής, όπως
επειδή την αρχαιολογική και την περιβαλλοντική τους αξία.
Η προστασία των σπηλαίων όμως στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά
ελλιπής παρά το σχετικά αυστηρό θεσμικό πλαίσιο προστασίας, με αρκετές όμως
ασάφειες και ελλείψεις, και κυρίως ανεπαρκή μηχανισμό εφαρμογής.
Επιβάλλονται μέτρα για τη διατήρηση περιοχών του δικτύου Natura 2000, όπως ενδυνάμωση
του θεσμικού πλαισίου της προστασίας και της διαχείρισης, με εγκατάσταση προηγμένων συστημάτων
παρακολούθησης και έγκαιρης προειδοποίησης για τα σπήλαια και τη ζωή μέσα
σ’αυτά, κατασκευή πρωτότυπης, αυτόνομης ψηφιακής συσκευής καταγραφής
περιβαλλοντικών παραμέτρων για την παρακολούθηση και αξιολόγηση των σπηλαίων
της Ελλάδας καθώς με ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για την
οικολογική σημασία των σπηλαίων με την ενεργοποίηση εθελοντών.
Απαιτείται διαμόρφωση
κατευθύνσεων και προδιαγραφών ορθής αξιοποίησης των σπηλαίων, αναδεικνύοντας
νέες ευκαιρίες για επιχειρηματικές δραστηριότητες, συνδυαζόμενες πάντα με όλες τις
άλλες εναλλακτικές μορφές τουρισμού καθόσον η μετά-covid τουριστική
αγορά απαιτεί δραστηριότητες και εμπειρίες σε μικρούς φυσικούς χώρους,
δημιουργώντας αίσθημα ψηφιακής αποτοξίνωσης και ασφάλειας υγείας σε ένα βιώσιμο
και ποικιλόμορφο περιβάλλον, που διαθέτει πλούσιο η Ελλάδα μας.
Κωνσταντίνος Κουσκούκης
Καθηγητής Δερματολογίας – Νομικός – Πρόεδρος της Ελληνικής Ακαδημίας Ιαματικής Ιατρικής - Πρόεδρος Ελληνικού Συνδέσμου Τουρισμού Υγείας